Δεκέμβριος ή Δεκέμβρης
Ετυμολογία: Δεκέμβριος από το Δέκα ως Δέκατος μήνας (στο ρωμαϊκό ημερολόγιο).Ο χρόνος για τους Ρωμαίους άρχιζε από τον Μάρτιο. Έτσι ο Δεκέμβριος ήταν ο Δέκατος μήνας του χρόνου. Αυτό ακριβώς σημαίνει και το όνομά του που προέρχεται από τη λατινική λέξη decem που σημαίνει δέκα.
Δωδέκατος μήνας έγινε στο Γρηγοριανό ημερολόγιο.
Ο Δεκέμβριος αντιστοιχεί στο Αττικό ημερολόγιο με το μήνα Ποσειδεώνα
(12 Δεκεμβρίου - 10 Ιανουαρίου).
Δόξα Δεκέμβρη μήνα - Παντελής Θαλασσινός.
Αρχαίες και νέες γιορτές το Δεκέμβριο
Ο
Δεκέμβριος από τους Ρωμαίους ήταν αφιερωμένος στον Κρόνο προς τιμήν του
οποίου γιόρταζαν τα Σατουρνάλια που ξεκινούσαν από τις 17 του μηνός. 
Πίστευαν ότι στις 25 του μηνός ο Ήλιος αναγεννιέται και αποκτάει καινούργιες δυνάμεις. Γι αυτό και τότε γιόρταζαν τα γενέθλια του αήττητου ήλιου.
Η εκκλησία μας, με βάση το γεγονός αυτό πού ήταν βαθιά ριζωμένο στη λαϊκή συνείδηση καθιέρωσε μια χριστιανική γιορτή. Τέτοια γιορτή που ταίριαζε στην αντικατάσταση αυτή θεωρήθηκε πως είναι η γέννηση του Χριστού, γιατί ο Χριστός είναι ο ζωοδότης ήλιος, ο ήλιος της δικαιοσύνης και της αγάπης.
Το 354 μ.Χ. ορίζεται στη Ρώμη η 25η Δεκεμβρίου -η γενέθλιος ημέρα του Μίθρα, του «αήττητου Ηλίου»- ως ημέρα εορτής των Χριστουγέννων, επειδή ο Χριστός λατρεύεται ως "ο φέρων το φως" το αληθινό, υποκαθιστώντας τους ηλιακούς θεούς της ειδωλολατρίας.
Στην αρχαιότητα γιόρταζαν την ίδια μέρα τη γέννηση του Θείου Βρέφους Λικνίτη Διονύσου στους Δελφούς, του Θείου Βρέφους Αιώνα στην Αλεξάνδρεια, του Θείου Βρέφους Πλούτου στην Ελευσίνα (που συμβόλιζε τον πλούτο της σοδειάς), με πάνδημες γιορτές, διασκεδάσεις και ξεφαντώματα.
Ο μήνας αυτός έχει διάφορες ονομασίες: Δεκέμβρης ή Δεκέμηρης, Γιορτινός (λόγω των πολλών εορτών), Αϊ-Νικολιάτης, Χριστουγεννιάτης, Χριστουγεννάς, Χιονιάς, Ασπρομηνάς. Είναι γεμάτος με γιορτές: της Αγίας Βαρβάρας στις 4, του Αγίου Σάββα στις 5, του Αγίου Νικολάου στις 6, του Αγίου Σπυρίδωνος στις 12,του Αγίου Ελευθερίου στις 15,της Αγίας Αναστασίας στις 22,της Γέννησης του Χριστού στις 25, του Εμμανουήλ στις 26, του Αγίου Στεφάνου στις 27.
Ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας με τις λιγότερες ώρες φωτός στο βόρειο ημισφαίριο και τις περισσότερες ώρες φωτός στο νότιο ημισφαίριο. Ο Δεκέμβρης πάντα ξεκινά την ίδια μέρα της εβδομάδας με τον Σεπτέμβριο.
Κατά την αστρονομία, ο χειμώνας αρχίζει στις 22 Δεκεμβρίου όταν ο ήλιος περνάει το χειμερινό ηλιοστάσιο και τελειώνει στις 20 Μαρτίου όταν περνάει από το εαρινό ηλιοστάσιο. Ο ήλιος κλείνει τον κύκλο του και αρχίζει νέα στροφή γύρω από τη γη, όπως ο Δεκέμβριος ολοκληρώνει το ημερολογιακό έτος και δίνει τη σειρά του στον πρώτο μήνα της επόμενης νέας χρονιάς.
- Του Δεκέμβρη η μέρα καλημέρα,.. καλησπέρα..
- Δεκέμβριος, Χριστού γέννηση και καλός μας Χρόνος
- Δεκέμβρη μου, με πάγωσες
- Τον Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες
- Αν πρώιμα η αμυγδαλιά ανθίσει τον Δεκέμβρη,
βαρύς χειμώνας κι όψιμος θε να 'ρθει να μας εύρει
- Όποιον καιρό κάνει τσ' Αγιάς Βαρβάρας, θα τον κάνει όλο τον Δεκέμβρη
- Πρώιμος χειμώνας, πρώιμη άνοιξη
- Το τραγούδι με τον τρύγο, το Δεκέμβρη παραμύθι
- Χιόνι το Δεκέμβρη, χρυσάφι το καλοκαίρι
- Να 'ναι Χριστούγεννα στεγνά, τα Φώτα χιονισμένα
- Πάνω στον πάγο συννεφιά, βαρύς χειμώνας θα 'ρθει.
- Σαν είν' Χριστούγεννα στεγνά,και Φώτα χιονισμένα,χαρά σ' αυτό το γεωργό που 'χει πολλά σπαρμένα.
- Αγια Βαρβάρα μίλησε κι ο Σάββας απεκρίθη :Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στο μύλο γιατί Άγιος - Νικόλας έρχεται στα χιόνια φορτωμένος.
- Ο Άγιος Αντρέας έφτασε το κρύο αντρειεύει
- Ο Άγιος Νικόλαος τα γένεια του ασπρίζει
- Τ' Αγιονικολοβάρβαρα ή βρέχει ή χιονίζει.
- Απ’ τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει ο χειμώνας
- Γύρω γύρω του Χριστού, η κορφή του χειμωνιού
