Christmas κλπ.(δηλαδή του Αγίου Νικολάου, Επισκόπου Μύρων της Λυκίας, ο οποίος για εμάς είναι ο προστάτης Άγιος των ναυτικών και δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να ταυτίζεται με τον Άγιο Βασίλειο).
Ο δυτικός αυτός «τύπος» Άη Βασίλη, από κάθε άποψη, δεν έχει ουδεμία ομοιότητα με τον γνήσιο Άγιο Βασίλειο -ούτε και με τον Άγιο Νικόλαο- και σαν έθιμο δεν βασίζεται στα πραγματικά ιστορικά και λαογραφικά δεδομένα, αλλά στις ιδιαίτερες θρησκευτικές και λαογραφικές παραδόσεις και τους μύθους των διαφόρων λαών, που το προσάρμοσαν στη δική τους κουλτούρα. Δυστυχώς, όμως, και εμείς οι Νεοέλληνες υιοθετήσαμε τον δυτικό αυτόν “τύπο” Άη-Βασίλη, αφού εξοβελίσαμε πολλά στοιχεία από το δικό μας γνήσιο και πρωταρχικό έθιμο του Αγίου Βασιλείου.
Ο καθηγητής Δημήτριος Λουκάτος, γράφει μεταξύ άλλων:
«Ο δικός μας Άγιος Βασίλης ήταν καθαρά ένας πρωτοχρονιάτικος Άγιος, κάτι
ανάμεσα στον πραγματικό Ιεράρχη της Καισαρείας και σε ένα πρόσωπο συμβολικό του Ελληνισμού, που ξεκινούσε από τα βάθη της ελληνικής Ασίας και έφτανε την ίδια ημέρα σε όλα τα πλάτη, από τον Πόντο (σ.σ. την ιδιαίτερη πατρίδα του, αφού είχε γεννηθεί το 330 στη Νεοκαισάρεια του Πόντου) ως την Επτάνησο και από την Ήπειρο ως την Κύπρο…Εκείνο που έφερνε στους ανθρώπους ήταν περισσότερο συμβολικό: Η καλή τύχη και η ιερατική ευλογία του.
Ο Άη Βασίλης στην δική μας βυζαντινή παράδοση ήταν γελαστός, ντυμένος σαν βυζαντινός πεζοπόρος με σκουφί…και στο χέρι του κρατούσε ένα ραβδί…Το μαγικό ραβδί του, από όπου με θαυμαστό τρόπο βλάσταιναν ή ζωντάνευαν κλαδιά και πέρδικες, σύμβολα των αντίστοιχων δώρων, που θα μπορούσε να μοιράσει στους ευνοούμενούς του….Οι άνθρωποι λες και ζητούσαν την ευλογία του, με το να μοιράζουν από δική τους πρόθεση δώρα και λεφτά…Γονείς και συγγενείς έδιναν στα παιδιά τους μποναμάδες ή αντάλλαζαν και μεταξύ τους δώρα..»
Σαν ιστορικό πρόσωπο, ο Άγιος Βασίλειος, που υπήρξε ένας από τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας μας (ένας από τους τρείς μεγάλους Ιεράρχες της Εκκλησίας, για αυτό και ονομάστηκε Μέγας Βασίλειος), διετέλεσε Επίσκοπος Καισαρείας και Έξαρχος της Αρχιεπισκοπής του Πόντου. Εκτός από τον υποδειγματικό χριστιανικό του βίο και το πλούσιο φιλανθρωπικό του έργο (στο οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, οφείλεται και η καθιέρωση του γνωστού εθίμου της πρωτοχρονιάτικης Βασιλόπιτας), είχε τεράστια παιδεία και μόρφωση, καθώς είχε σπουδάσει φιλοσοφία στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη και υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους συνδετικούς κρίκους της αρχαίας φιλοσοφίας με τον Χριστιανισμό.
Ευθύμιος Χατζηϊωάννου
